گروه نرم افزاری آسمان

بخش سوّم




قطره اي از دریاي کمالات و افتخارات
پرورش یافته دامان وحی و قرآن ،
و برگرفته از شیر بوسیله علم و شرافت ،
مادر پیشوایان پاك ، سرور زنان عالم ،
حضرت فاطمه زهرا علیها صلوات المصلّین
ص: 400
ص: 401
از ابن عبّاس نقل کرده است که گفت : اهل بهشت هنگامی که در بهشت « امالی » 1 - شیخ صدوق قدس سره در کتاب / 252
غرق در رحمت الهی هستند نوري را مانند نور خورشید مشاهده می کنند که درخشندگی و تابش خاصّی دارد .
پس ، « در بهشت خورشید را نمی بینند » (1)« لایَرَوْنَ فیها شَمْساً » : بهشتیان گویند : خداوندا ! تو در کتاب عزیر خود فرموده اي
این چه نوري است ؟
خداوند تبارك و تعالی جبرئیل را به سوي آنها روانه کند و به آنها بگوید :
لیس هذه بشمس، ولکن علیّاً وفاطمه ضحکا فأشرقت الجنان من نور ضحکهما.
این نوري که مشاهده کردید نور خورشید نیست بلکه علی و فاطمه علیهما السلام خنده اي کردند ، و از نور لبخند آنها چنین
( تابشی و درخششی در بهشت ظاهر گردید .( 2
. -1 سوره انسان ، آیه 13
412/ 752 ضمن ح 7، تفسیر برهان : 4 / 241 ، تأویل الآیات: 2 / -2 امالی صدوق : 333 ضمن ح 11 مجلس 44 ، بحار الأنوار : 35
. 329/ ضمن ح 6، مناقب ابن شهراشوب: 3
ص: 402
از سلمان رحمه الله نقل کرده است که گفت : « عیون المعجزات » 2 - در کتاب / 253
عمّار به من خبر داد و گفت : آیا مطلب جالب و شگفتی را برایت نقل کنم ؟ گفتم : بلی .
گفت : علیّ بن ابی طالب علیه السلام را مشاهده کردم که بر حضرت فاطمه علیها السلام وارد شد ، همین که فاطمه علیها
السلام آن حضرت را دید عرض کرد :
اُدنُ لاُحدّثک بما کان وبما هو کائن وبما لم یکن إلی یوم القیامه حین تقوم الساعه.
نزدیک من بیا تا از آنچه در گذشته واقع شده ، و از آنچه در آینده واقع خواهد شد و از آنچه تا روز قیامت هرگز واقع نمی
شود برایت خبر دهم .
عمّار گفت : امیرالمؤمنین علیه السلام را دیدم که با شنیدن این سخن به عقب برگشت ، من هم با او به عقب برگشتم و به
همراه او رفتم تا اینکه به محضر پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم وارد شد .
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود : اي اباالحسن ! نزدیک بیا .
علی علیه السلام نزدیک پیامبر آمد و نشست ، وقتی آرام گرفت رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم به او فرمود :
من قضیّه را بگویم یا خودت می گوئی ؟ علی علیه السلام عرض کرد : سخن گفتن شما اي رسول خدا نیکوتر است .
فرمود : گویا تو را دیدم که بر فاطمه علیها السلام وارد شدي و او برایت چنین و چنان گفت و تو برگشتی .
( علی علیه السلام بعد از شنیدن آن عرض کرد : آیا نور فاطمه علیها السلام از نور ما است ؟ فرمود : مگر تو نمی دانی ؟( 1
علی علیه السلام خداوند را براي شکر این نعمت سجده کرد .
عمّار گوید : علی علیه السلام از نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم خارج شد و به طرف خانه فاطمه علیها السلام روان
گردید ، و من به همراه آن حضرت بودم تا به خانه
-1 این حدیث و امثال آن و این گونه پرسش ها و پاسخ ها براي تعلیم و تفهیم دیگران و به منظور بیان حقایق و بالا بردن
معرفت مردم است .
ص: 403
حضرت زهرا علیها السلام وارد شدیم .
فاطمه علیها السلام شروع به سخن کرد و گفت :
گویا خدمت پدرم رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم رفتی و آنچه به تو گفته بودم براي او نقل کردي ؟
علی علیه السلام فرمود : بلی همینطور است که می گوئی .
فاطمه علیها السلام عرض کرد : بدان اي اباالحسن ! خداوند تبارك و تعالی نور مرا آفرید و آن همواره تسبیح خدا می کرد
سپس آن را به درختی از درختهاي بهشت ودیعه نهاد و آن روشن گردید .
هنگامی که پدرم داخل بهشت گردید ، خداوند به او الهام نمود که از میوه آن درخت بچیند و آن را در دهان خود بچرخاند ،
او چنین کرد و خداوند نور مرابه صلب پدرم ، سپس از او به مادرم خدیجه منتقل کرد ، تا اینکه از او به دنیا آمدم ، و من از
همان نور هستم .
أعلم ما کان وما یکون وما لم یکن یا أباالحسن، المؤمن ینظر بنور اللَّه تعالی.
آنچه در گذشته به وقوع پیوسته و در آینده واقع می شود و آنچه را که واقع نخواهد شد می دانم، مؤمن با نور خداوندي به
( حقیقت هر چیز نگاه می کند.( 1
می گوید : روایت شده است که : طول آن « مجمع البحرین » 3 - در مورد صحیفه آن حضرت علیها السلام ، طریحی در / 254
هفتاد ذرع ، در عرض یک پوست دبّاغی شده است .
فیها کلّ ما یحتاج الناس إلیه حتّی أرش الخدش.
( در آن تمام علومی که مردم به آن نیاز دارند حتّی مقدار دیه اي که به جهت خراشی باید پرداخته شود ذکر گردیده است .( 2
. 8 ح 11 / -1 عیون المعجزات : 54 ، بحار الأنوار : 43
-2 بصائر الدرجات: 155 ضمن ح 10 . ظاهراً این خصوصیّات مربوط به مصحف فاطمه علیها السلام نیست بلکه مربوط به
جامعه است و شاهد بر آن روایت ابوعبیده است که در بصائر در همان باب ذکر شده است .
ص: 404
سئوال شد : مصحف فاطمه علیها السلام چیست ؟
فرمود : فاطمه علیها السلام بعد از وفات رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم هفتاد و پنج روز در دنیا بود و غم و غصّه فراوانی
به خاطر از دست دادن پدر قلب شریف او را آزار می داد ، لذا جبرئیل پیوسته براي دلداري به حضورش شرفیات می شد ، و
او را در عزاي پدر تسلیت می گفت ، گاهی از پدرش و مکان رفیع و مقام والاي او خبر می داد ، و گاهی از حوادثی که در
آینده و بعد از او بر ذریّه و فرزندانش واقع خواهد شد سخن می گفت ، و امیرالمؤمنین علیه السلام تمام آن مطالب را
( یادداشت می فرمود و می نوشت ، و این مجموعه اي که فراهم گردید به مصحف فاطمه علیها السلام معروف شد .( 1
و در روایت دیگري از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود :
مصحف فاطمه علیها السلام فیه مثل قرآنکم هذا ثلاث مرّات، واللَّه ما فیه من قرآنکم حرف واحد، ولیس فیه من حلال ولا
حرام ولکن فیه علم ما یکون .
مصحف فاطمه علیها السلام سه برابر قرآنی است که در دسترس شما است ، ولی از قرآن شما حتّی یک حرف در آن نیست
2) و مسائل شرعی از حلال و حرام در آن مطرح نیست ، بلکه مطالبی است از حوادث آینده و آنچه به وقوع خواهد پیوست )،
(4) . (3)
الَّذینَ یُنْفِقُونَ أمْوالَهُمْ فی سَبیل اللَّه » 4 - فضل بن محمّد جعفی می گوید : از امام صادق علیه السلام درباره این آیه / 255
کسانی که اموال خود را در » (5)« کَمَثَلِ حَبَّهٍ أنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِل فی کُلِّ سُنْبُلَه مِائَه حَبَّه وَاللَّهُ یُضاعفُ لِمَنْ یَشاء وَاللَّه واسِعٌ عَلیم
راه خدا انفاق می کنند همانند دانه اي است که از آن هفت خوشه بروید
. 79 ح 67 / 241 ح 5، بحار الأنوار : 43 / -1 بصائر الدرجات: 153 ح 6، الکافی: 1
. 239 ضمن ح 1، ینابیع المعاجز: 129 / -2 بصائر الدرجات: 151 ضمن ح 3، الکافی: 1
. 240 ضمن ح 2 / -3 بصائر الدرجات: 157 ضمن ح 18 ، الکافی : 1
ذکر کرده است . «1012/ مجمع البحرین: 2 » -4 طریحی رحمه الله مجموع این سه روایت را در
. -5 سوره بقره ، آیه 261
ص: 405
سئوال کردم ، فرمود : « و در هر خوشه اي صد دانه محصول دهد
الحبّه فاطمه علیها السلام، والسبع السنابل سبعه من ولدها، سابعهم قائمهم صلوات اللَّه علیه .
مقصود از حبّه که به معناي دانه است فاطمه است ، و مراد از هفت خوشه ، هفت نفر از فرزندان آن حضرت است که آخر
آنها قیام کننده ایشان - درود خدا بر او باد - می باشد .
فضل گوید : عرض کردم : آیا امام حسن علیه السلام اوّل آنها است ؟ فرمود :
او پیشوائی است که از طرف خداوند اطاعتش بر همگان واجب گشته است ، ولی مقصود از این خوشه هاي هفتگانه نیست ،
بلکه اوّل آنها حسین علیه السلام است و آخر آنها حضرت قائم (صلوات اللَّه علیه) است .
امام علیه السلام در ، « در هر خوشه اي صد دانه است » « فی کُلِّ سُنْبُلَه مِائَه حَبَّه » : راوي گوید : بعد از دنباله آیه سئوال کردم
پاسخ فرمودند :
( براي هر کدام از آنها در کوفه صد فرزند از صلب او به دنیا می آید .( 1
مؤلّف رحمه الله گوید : سرّ اینکه از فاطمه علیها السلام به حبّه و دانه تعبیر شده احتمال دارد یکی از دو وجهی که ذکر می
شود باشد :
1 - کنایه باشد از اینکه او صلوات اللَّه علیها مقصود اصلی آفرینش است یا اینکه او مجراي امانتهاي الهی و مظاهر توحید
پروردگار است ، و وجه تشبیه اینست که کسی که براي زراعت حبّه و دانه نداشته باشد او از بدست آوردن محصول ناامید
است ، پس اصل نظر و توجّه فقط به آن دانه است ، حضرت زهرا صلوات اللَّه علیها نیز همین طور است ، وجود او اصل و بنیان
و منشأ هستی است ، و او سرچشمه انوار الهی است ، خداوند محبّت و شفاعت او را روزي ما فرماید .
2 - زراعت و برگشت کشت در اصل و در حقیقت همان دانه است با فعل و انفعالاتی که روي آن انجام شده و توسّط فیضی
که از ناحیه
. 253 ح 6 / 147 ، تفسیر برهان : 1 / -1 تفسیر عیّاشی : 1
ص: 406
پروردگار به آن رسیده ، به آن صورت ظاهر گردیده است ، و فرقی که بین این دو می باشد در اجمال و تفصیل آن است و
گرنه اینها هم که مف ّ ص لند در حقیقت همان مجمل هستند از نظر منشأ و اصل و اساس ، بنابراین انوار مقدّسه اي که از او پیدا
شده اند فروع و انشعاب و برگرفته از آن حبّه الهی هستند و فرق بین آن دو به اجمال و تفصیل آنها است .
نقل کرده است که : رسول خدا صلی الله علیه « صحیح دار قطنی » از « مناقب » 5 - ابن شهرآشوب رحمه الله در کتاب / 256
وآله وسلم به بریدن دست دزدي دستور داد ، دزد عرض کرد : اي رسول خدا من در اسلام آوردن تقدّم جسته ام آیا دستور
قطع کردن دست مرا می دهید ؟
فرمود : اگرچه دخترم فاطمه باشد . این فرمایش پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم به گوش حضرت زهرا علیها السلام رسید و او
لَئِنْ أشْرَکْتَ » : غمناك شد ، جبرئیل علیه السلام فرود آمد و این آیه را بر رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نازل کرد
. « اگر به خداوند شرك ورزي عملت را محو و نابود می کند » (1)« لَیَحْبِطَنَّ عَمَلک
لَوْ کانَ فیهما آلِهَه إلَّا اللَّه » : رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم اندوهناك گردید . پس از آن این آیه را نازل فرمود
اگر در آسمان و زمین جز خداوند یکتا خدایانی وجود داشت ، در آنها ناهماهنگی و نامنظّمی و فساد رخ می » (2)« لَفَسَدَتا
. « داد
پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم از نزول پیاپی این آیات و ارتباط آنها باهم تعجّب کرد ، جبرئیل نازل شد و عرض کرد :
( فاطمه علیها السلام از فرمایش شما غمناك بود این آیات به خاطر دلداري او نازل شد تا خشنود گردد .( 3
. -1 سوره زمر ، آیه 65
. -2 سوره انبیاء ، آیه 22
. 497 ح 102 / 43 ح 43 ، نور الثقلین : 4 / 324 ، بحار الأنوار : 43 / -3 مناقب ابن شهراشوب : 3
ص: 407
مؤلّف رحمه الله گوید : از دو جهت در این روایت اشکال می شود : یکی در نسبت بین این دو آیه ، دوّم در تطبیق آنها بر
موارد .
درباره جهت اوّل می گوئیم : دو آیه هر دو تعلیقی هستند یعنی وجود چیزي در آن به وجود چیز دیگري بستگی دارد ، و
واضح است که وابسته نمودن و معلّق کردن یک قضیّه و حکمی بخودي خود ملازم درستی و نادرستی آن قضیّه نیست ، خواه
در مورد پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم باشد و یا در مورد خداوند تبارك و تعالی ، و لذا باعث نقص و عیب کسی نمی
گردد .
امّا درباره جهت دوّم : آیه با نظر به ظاهرش درباره پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم مورد ندارد بلکه باید گفت : آیه به
به در گفته می شود که دیوار گوش کند ، نازل شده است ، همان طور که امام صادق « إیّاك أعنی واسمعی یا جاره » شکل
علیه السلام درباره قرآن فرموده است ،( 1) و اگر چنین باشد با ذیل روایت که آیات براي برطرف شدن اندوه حضرت زهرا
علیها السلام نازل شده سازش ندارد ، و لذا لازم است تأویل و توجیهی براي آیه ذکر کرد تا با تسلّی بخشیدن به فاطمه علیها
السلام ارتباطی پیدا کند .
و براي این جهت با استعانت به پروردگار یکتا و حضرت ولیّ عصر که جانهاي عالمیان به فداي او باد می گویم : آیه با اینکه
به نحو معلّق و وابسته به چیز دیگر وارد شده ، واین وابستگی چیزي را اثبات نمی کند ، ولی از آن اراده شده است :
اوّلًا اینکه قیاس فاطمه سلام اللَّه علیها را به غیر آن حضرت با عظمت و مقام او مخالفت دارد ، همان طور که شرك ورزیدن با
مقام والاي پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم نسبتی ندارد ، و لذا پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم محزون گردید ، و خداوند
به خاطر برطرف کردن حزن و اندوه او نظیر آن قضیّه و حکم را به خودش
84 ح 6. و این کلام ضرب / 630 ح 14 ، تفسیر برهان : 4 / 382 ح 17 ، الکافی: 2 / 10 ، بحار الأنوار : 92 / -1 تفسیر عیّاشی : 1
المثل گردیده است براي کسی که کلامی می گوید و غیر مخاطب و شنونده را اراده می کند .
ص: 408
. « لَو کانَ فیهما آلهَه إلَّا اللَّه لَفَسدَتا » : نسبت داد و فرمود
ثانیاً زیاده بر آنچه ذکر شد آیه تشریک اشاره دارد به اینکه به وجود مقدّس حضرت زهراء سلام اللَّه علیها تشبّه و مثال راه پیدا
نمی کند تا او را به دیگري تشبیه کرد ، زیرا در آفرینش نظیري براي آن حضرت نیست و مشابهی ندارد همانطور که براي
ذات مقدّس پروردگار نظیري تصوّر نمی شود ، لذا قضیّه را به یکتایی و توحید خود تشبیه کرده است ، و وقتی پیغمبر اکرم
لَو کانَ » : صلی الله علیه وآله وسلم محزون گردید قضیّه را در جواب تأکید کرد و آیه دوّم را بر آن مترتّب ساخت و فرمود
و پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم از اینکه بی مثال بودن و بی نظیر بودن وجود حضرت زهرا « فیهما آلهَه إلَّا اللَّه لفَسدتا
علیها السلام را پروردگار به توحید ذات مقدّس خود تشبیه کرده شگفت زده شد ، و حضرت زهرا علیها السلام همانگونه است
زیرا از نور عظمت خالق یکتا آفریده شده است .
إنَّها » 6 - علیّ بن ابراهیم قمی قدس سره در تفسیر خود از امام باقر علیه افضل الصلاه والسلام در ذیل این آیه شریفه / 257
نقل کرده است که فرمود : « و بیم دهنده آدمیان است × او یکی از بزرگترین آیات الهی است » (1)« نَذیراً لِلْبَشَر × لإحْدَي الکُبَر
یعنی بها فاطمه علیها السلام .( 2) مقصود فاطمه علیها السلام است .
مؤلّف رحمه الله گوید : لفظ بشر که در آیه ذکر شده شامل حضرت آدم علیه السلام و تمام نسل او تا روز قیامت می باشد .
7 - امام صادق علیه السلام فرموده است : / 258
. -1 سوره مدّثّر ، آیه 35 و 36
. 402 ح 1 / 23 ح 16 ، تفسیر برهان : 4 / 331 ح 55 ، و 43 / 396 ، بحار الأنوار : 24 / -2 تفسیر قمی: 2
ص: 409
( وهی الصدّیقه الکبري، وعلی معرفتها دارت القرون الاُولی.( 1
فاطمه علیها السلام بزرگترین راستگو و تصدیق گر آیات الهی و رسالت نبوي است ، و بر مدار معرفت و شناخت او اندیشه
پیشینیان دائر بوده است .
8 - امام صادق علیه السلام فرمود : / 259
( سمّیت الزهراء زهراء، لأنّها کانت تزهر لأمیرالمؤمنین علیه السلام فی النهار ثلاث مرّات بالنور.( 2
نامیده شده است به خاطر اینکه در روز سه مرتبه درخشش نورانی براي امیرالمؤمنین علیه « زهرا » حضرت زهرا علیها السلام
السلام داشت .
از رسول خدا صلی الله ، « فاطمه علیها السلام » در نامگذاري آن حضرت به « دلائل الإمامه » 9 - طبري رحمه الله در کتاب / 260
علیه وآله وسلم نقل کرده است که فرمود :
( لأنّها فطمت هی وشیعتها وذرّیّتها من النار.( 3
زیرا او و شیعیان او و ذریّه اش را از آتش باز داشته و برکنار داشته اند .
10 - و نیز در همان کتاب گفته است : روایت شده است که : / 261
( أنّها علیها السلام سمّیت الزهراء، لأنّ اللَّه عزّوجلّ خلقها من نور عظمته.( 4
نامیده شده است بخاطر اینکه خداوند تبارك و تعالی او رااز نور عظمت خود آفریده است . « زهرا » حضرت زهرا علیها السلام
از سلمان رضوان اللَّه علیه روایت کرده است که گفت : روزي به خانه حضرت « الثاقب فی المناقب » 11 - در کتاب / 262
زهرا علیها السلام شرفیاب شدم ، دیدم آن حضرت خوابیده است و در پیش روي او دیگی قرار گرفته و بدون آتش در حال
جوشیدن است ، فوراً خدمت پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم برگشتم تا قصّه را
-1 این حدیث شریف در ضمن حدیث پانزدهم همین بخش خواهد آمد .
. 11 ح 2 / 180 ح 2، بحار الأنوار : 43 / -2 علل الشرایع: 1
464 به روایت امام باقر علیه السلام . / -3 دلائل الإمامه: 149 ح 60 ، کشف الغمّه: 1
464 به روایت امام باقر علیه السلام . / -4 دلائل الإمامه: 149 ح 60 ، کشف الغمّه: 1
ص: 410
بگویم همینکه رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم مرا دید تبسّمی کرد و فرمود :
أعجبک ما رأیت؟ قد أیّدها اللَّه بمن یعینها من کرام ملائکته.
آنچه دیدي تو را به تعجّب وا داشت ؟ خداوند تبارك و تعالی فاطمه علیها السلام را به واسطه فرشتگان بزرگواري که او را
( کمک می کنند توانائی و نیرو بخشیده است .( 1
12 - در همان کتاب از ابوذر رضوان اللَّه علیه نقل کرده است که گفت : / 263
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم مرا فرستاد تا علی علیه السلام را فرا خوانم ، به منزل مبارك آن حضرت آمدم و او را صدا
زدم ، جوابی نشنیدم ، به حضور رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم رسیده و به او خبر دادم ، فرمود : دوباره برگرد و او را
صدا بزن و حتماً او در خانه است .
ابوذر می گوید : به طرف خانه علی علیه السلام آمدم و وقتی داخل خانه شدم دیدم آسیاب خودش مشغول کوبیدن و آرد
کردن است و کسی نزد آن نیست ، به علی علیه السلام عرض کردم : رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم شما را طلبیده است
، علی علیه السلام در حالیکه حمایلی جواهر نشان - که آن را در مراسم رسمی معمولًا می بندند - به خود بسته بود خارج شد
و من به همراه او رفتم تا خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم رسیدیم .
من آنچه را دیده بودم به رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم خبر دادم ، فرمود :
-1 الثاقب فی المناقب: 301 ح 254 (با اختلاف اندك) ، و گویا مؤلّف رحمه الله آن را مختصراً نقل کرده است و اکنون متن
کامل حدیث را براي شما ذکر می کنیم : سلمان گوید : روزي به خانه حضرت زهرا علیها السلام وارد شدم ، دیدم آن
حضرت خوابیده و خود را با چادر پوشانده است و در پیش روي او دیگی است که بدون آتش می جوشد ، فوراً به سوي
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم برگشتم ، همین که چشم مبارکش به من افتاد تبسّمی کرد و فرمود : اي ابوعبداللَّه ؛ آیا
آنچه از حال دخترم فاطمه علیها السلام دیدي ، تو را شگفت زده نموده است ؟! عرض کردم : بلی اي رسول خدا . فرمود : آیا
از امر پروردگار تعجّب می کنی و آن را عجیب می شماري ؟! خداوند تبارك و تعالی چون از ضعف و ناتوانی دخترم فاطمه
علیها السلام باخبر بود ، او را در سختی هاي روزگار به فرشتگان بزرگوار خود یاري نمود .
ص: 411
لا تعجب فإنّ للَّه ملائکه سیّاحون فی الأرض موکّلون بمعونه آل محمّد علیهم السلام .
تعجّب نکن ، زیرا خداوند فرشتگانی دارد که آنها بر روي زمین گردش می کنند و به یاري آل محمّد علیهم السلام گماشته
( شده اند .( 1
از مالک بن دینار نقل کرده است که گفت : در مسیر حجّ به زن لاغر اندامی « مناقب » 13 - ابن شهراشوب در کتاب / 264
برخوردم که بر چهارپاي ضعیفی سوار شده بود و مردم او را نصیحت می کردند که برگردد . وقتیکه به وسط آن بیابان
رسیدیم چهارپاي او عاجز شد و او را از رفتن بازداشت ، سر را به طرف آسمان بلند کرد و گفت : خداوندا ! نه مرا در خانه ام
رها کردي و نه به خانه ات رسانیدي ، به عزّت و جلالت قسم اگر غیر از تو با من چنین رفتاري می کرد شکایت او را به عرض
تو می رساندم .
مالک گوید : همینکه راز و نیاز زن تمام شد ناگهان شخصی در آن بیابان پیدا شد در حالیکه افسار شتري را در دست داشت
، مهار ناقه را به او داد و گفت : سوار شو ، زن سوار شد و شتر مثل برق زودگذر به راه افتاد ، وقتی به محلّ طواف رسیدم او
را دیدم که طواف می کند ، خدمتش رسیدم و او را قسم دادم که خود را معرّفی کند گفت :
أنا شهره بنت مسکه بنت فضّه خادمه الزهراء سلام اللَّه علیها .
( من نامم شهره است و نام مادرم مسکه است که او دختر فضّه خدمتگزار حضرت زهرا سلام اللَّه علیها بوده است .( 2
که در آن فضائل « فضائل الأشهر الثلاثه » 14 - شیخ صدوق قدس سره در کتاب / 265
531 ح 7 با کمی / 45 ضمن ح 44 و ص 29 ح 34 به نقل از خرائج: 2 / 337 ، بحار الأنوار : 43 / -1 مناقب ابن شهراشوب: 3
اختلاف .
. 46 ح 46 / 338 ، بحار الأنوار : 43 / -2 مناقب ابن شهراشوب : 3
ص: 412
ماه هاي رجب و شعبان و رمضان را ذکر کرده است از حضرت رضا علیه السلام در ضمن حدیث طولانی نقل می کند که
فرمود :
( کانت فاطمه علیها السلام إذا طلع هلال شهر رمضان یغلب نورها الهلال و یخفی، فإذا غابت عنه ظهر.( 1
وقتی هلال( 2) ماه رمضان طلوع می کرد نور حضرت زهرا علیها السلام بر آن چیره می شد و او ناپدید می گشت ، و چون آن
حضرت خود را پنهان می کرد نور آن ظاهر می شد .
از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که فرمود : « امالی » 15 - شیخ طوسی قدس سره در کتاب / 266
إنّ اللَّه أمهر فاطمه ربع الدنیا، فربعها لها وأمهرها الجنّه والنار، تدخل أعداءها النار وتدخل أولیاءها الجنّه، وهی الصدّیقه الکبري
( وعلی معرفتها دارت القرون الاُولی.( 3
خداوند تبارك و تعالی مهریّه و کابین حضرت زهرا علیها السلام را یک چهارم دنیا قرار داده است ، پس یک چهارم آن
ملک حضرت زهرا علیها السلام است و نیز بهشت و جهنّم را مهریّه او قرار داده است ، و آن حضرت دشمنان خود را به جهنّم
و دوستانش را به بهشت وارد می کند ، و او بزرگترین راستگو است ، و شناخت او محور فکر گذشتگان بوده است .
مؤلّف رحمه الله گوید : امیرالمؤمنین علیه السلام جهاز ( 4) آن حضرت را در زیر عرش الهی مشاهده کرده است و عقد او را
خداوند خوانده است .
نقل کرده است که : حضرت زهرا علیها السلام امام حسن و « الهدایه الکبري » 16 - حسین بن حمدان حضینی در کتاب / 267
امام حسین علیهما السلام را از پهلوي راست ، و
. 56 ح 49 / -1 فضائل الأشهر الثلاثه: 99 ح 84 ، بحار الأنوار : 43
گویند . « هِلال » -2 ماه نو را تا شب هفتم
. 105 ح 18 / -3 امالی طوسی : 668 ح 6 مجلس 36 ، بحار الأنوار : 43
-4 وسایل زندگی و اثاثیه اي را که عروس به خانه داماد می برد جهاز عروسی گویند .
ص: 413
( دو دخترش حضرت زینب و اُمّ کلثوم علیهما السلام را از پهلوي چپ به دنیا آورد .( 1
از ابن عبّاس نقل کرده است که پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم به علی « محتضر » 17 - حسن بن سلیمان در کتاب / 268
علیه السلام فرمود :
( یا علیّ، إنّ اللَّه عزّوجلّ زوّجک فاطمه وجعل صداقها الأرض، فمن مشی علیها مبغضاً لک مشی حراماً.( 2
اي علی ! خداوند تبارك و تعالی فاطمه علیها السلام را به تو تزویج کرد و مهریّه او را تمام زمین قرار داد ، و لذا حرام است بر
کسی که با تو دشمن است بر روي آن راه رود .
3) نقل کرده است که )« إنّا أنْزَلْناهُ فی لَیْلَه القَدْر » از امام صادق علیه السلام در ذیل آیه شریفه « فرات » 18 - در تفسیر / 269
فرمود :
اللیله فاطمه، والقدر اللَّه، فمن عرف فاطمه علیها السلام حقّ معرفتها فقد أدرك لیله القدر، وإنّما سمّیت فاطمه لأنّ الخلق فطموا
( عن معرفتها .( 4
خداوند است ، پس هر که فاطمه علیها السلام را آن طور که سزاوار است و « قدر » فاطمه علیها السلام و مقصود از « لیله » مراد از
نامیده شده است زیرا مردم از شناخت « فاطمه » حقّ معرفت او است بشناسد شب قدر را درك کرده است ، و همانا آن حضرت
او باز داشته شده اند و عاجزند .
پنهانی و در پرده بودن معرفت وشناخت آن حضرت « لیله القدر » مؤلّف رحمه الله گوید : شاید راز تشبیه فاطمه علیها السلام به
نسبت به مردم است مثل پنهان بودن شب قدر ، و به خاطر همین آن رادر آیه با دو حرف استفهام آورده و
. 256 ح 34 / -1 الهدایه الکبري: 180 ، عیون المعجزات: 59 (با کمی اختلاف)، بحار الأنوار : 43
472 به نقل از فردوس / 145 ح 49 ، کشف الغمّه: 1 / -2 المحتضر: 133 ، مصباح الأنوار: 229 (مخطوط)، بحار الأنوار : 43
. 141 ح 37 / الأخبار، بحار الأنوار : 43
. -3 سوره قدر ، آیه 1
. 65 ح 58 / -4 تفسیر فرات: 581 ح 747 ، بحار الأنوار : 43
ص: 414
1) تا بزرگی شأن و قدر آن را بفهماند یا عاجز بودن شناخت آن را براي غیر )« وَما أدْریک ما لَیْلَه القَدْر » : فرموده است
معصومین ثابت کند ، زیرا شب قدر را غیر از معصومین علیهم السلام نمی شناسند ، و یا مقصود این است که هر کس فاطمه
علیها السلام را آنگونه که سزاوار است بشناسد و به حقیقت معرفت او پی ببرد پرده از مقابل چشمان او کنار می رود و جلالت
و عظمت آن حضرت و فرود آمدن فرشتگان را به محضر او در آن شب می بیند ، بطوري که به شب قدر بودن آن یقین پیدا
می کند ، و در حقیقت درك شب قدر همین است ، و در مقابل ، در روایتی( 2) وارد شده است که آن دو نفر یعنی آن دو
خلیفه غاصب شب قدر را از بسیاري نزول شیاطین بر آنها در آن شب می شناختند .
و در روایتی فرموده اند :
یعنی « زجاجه » 3) فاطمه علیها السلام است( 4) ، و مراد از )« إنّا أنْزَلْناهُ فی لَیْلَه مبارکه » در آیه شریفه « لیله مبارکه » مقصود از
(6)«... مثل نوره کمشکوه فیها مصباح المصباح فی زجاجه » در آیه نور « چراغدان » یعنی « مشکاه » شیشه اي که تلألؤ دارد( 5) ، و
( فاطمه علیها السلام است .( 7
8) از سلیمان انصاري نقل کرده است که گفت : در مسجد النبیّ صلی الله علیه وآله وسلم )« الدر النظیم » 19 - در کتاب / 270
نشسته بودیم که علی علیه السلام وارد شد ، پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم از او استقبال گرمی کرد و او را دربرگرفت
و پیشانی مبارکش را
. -1 سوره قدر ، آیه 2
. 253 آخر ح 8 / -2 الکافی : 1
-3 سوره دخان ، آیه 4
. 817 سطر 3 / -4 تأویل الآیات : 2
-5 این شیشه مانع می شود از اینکه وزش باد چراغ را خاموش کند . حضرت زهرا علیها السلام چنین نقشی در تاریخ داشته
است و وجود نازنین او باعث شده است که چراغ دین همواره روشن بماند و تندباد حوادث هرگز نتواند لطمه اي به آن وارد
کند ، آن حضرت با تلاش خود و دفاع از حریم ولایت ، حقّانیّت و مظلومیّت امیر مؤمنان علی علیه السلام و بطلان حکومت
غاصبین را ثابت کرد و براي همه دورانها و نسلها مشعل هدایت گردید .
. 24 -6 سوره نور ، آیه 7
. 360 ح 7 / -7 تأویل الآیات : 1
-8 این کتاب در مناقب ائمّه علیهم السلام تألیف جمال الدین یوسف بن حاتم شامی شاگرد محقّق حلّی است که در سال 676
وفات یافته است .
ص: 415
بوسید و بسیار اکرام و احترام نمود ، و چند روزي از ازدواج او بیشتر نگذشته بود ، فرمود :
آیا می خواهی از ازدواج تو مطلبی را بگویم ؟
فرمود : اگر مایل هستید بفرمائید ، درود خداوند بر شما باد .
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود : جبرئیل به من خبر داد که آدم و حوّا در بهشت باهم گفتگو و نزاع کردند ،
حضرت آدم علیه السلام فرمود : اي حوّا ! چه فایده اي در این نزاع و گفتگو است ؟ گفت : می خواهم بفهمم خداوند بهتر از
من و تو کسی را آفریده است ؟
خداوند تبارك و تعالی به او وحی فرستاد : اي آدم در بهشت گردش کن و نگاه کن چه می بینی ؟
حضرت آدم علیه السلام در ضمن گردش کردن در بهشت ناگهان چشمش به قبّه اي افتاد که بدون آویزان بودن به چیزي از
بالا ، و تکیه داشتن بر پایه اي از پائین ثابت و برقرار بود ، و در داخل آن شخصی را دید که تاجی بر سر و گردن بندي در
گردن و دو گوشواره به گوشهایش بود ، آدم با مشاهده آن به سجده افتاد ، خداوند تبارك و تعالی به او فرمود : اي آدم ! این
چه سجده اي بود ، اینجا که محلّ سجده و عبادت نبود ؟
آدم عرض کرد : اي جبرئیل ! این قبّه اي که زیباتر از آن را در بهشت مشاهده نکرده ام چیست ؟
فرمود : این به قدرت خداوند به وجود آمده و برقرار گشته است .
عرض کرد : شخصی که داخل قبّه است کیست ؟
فرمود : شخص جاریه حوراء إنسیّه تخرج من ظهر نبیّ یقال له محمّد صلی الله علیه وآله وسلم.
او حوریّه اي به صورت آدمیان است و از صلب پیغمبري به نام محمّد صلی الله علیه وآله وسلم خارج می گردد .
عرض کرد : آن تاجی که بر سر دارد چیست ؟ فرمود : او پدرش محمّد صلی الله علیه وآله وسلم است .
عرض کرد : گردن بندي که به گردن دارد چیست ؟ فرمود : همسرش علیّ ابن ابی طالب علیه السلام است .
ص: 416
عرض کرد : آن دو گوشواره که به گوش دارد چیست ؟ فرمود : آنها دو گوشواره عرش الهی ، دو گل خوشبوي بهشت ، دو
فرزندش حسن و حسین علیهما السلام هستند .
عرض کرد : این زن چگونه در قیامت وارد محشر می شود ؟
فرمود : خداوند تبارك و تعالی فرموده است :
ترد علی ناقه لیست من نوق دار الدنیا، رأسها من بهاء اللَّه، ومؤخّرها من عظمه اللَّه، وخطامها من رحمه اللَّه، وقوائمها من خشیه
اللَّه، ولحمها وجلدها معجون بماء الحیوان
بر شتري قرار می گیرد که از شترهاي دنیا نیست بلکه قسمت بالاي آن از مقامات نورانی پروردگار ، و قسمت پائین آن از
عظمت الهی ، و زمامش از رحمت خدا ، و چهارپاي آن از ترسی که ناشی از عظمت الهی است ترکیب یافته ، و گوشت و
پوست آن از آب حیات سرشته گردیده است .
پروردگار عالم اراده ایجاد چنین مرکبی نموده و آن به وجود آمده است ، زمام آن را هفتاد هزار صف از فرشتگان گرفته و به
جلو می برند و همه آنها فریاد می زنند :
غضّوا أبصارکم یا أهل الموقف حتّی تجوز الصدیقه سیّده النساء فاطمه الزهراءعلیها السلام .
( اي اهل محشر ! چشمان خود را فرو بندید تا آنکه صدّیقه کبري ، سرور زنان ، حضرت فاطمه زهرا علیها السلام عبور کند .( 1
از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود : « ثاقب المناقب » 20 - در کتاب / 271
امّ ایمن گفت : به طرف مکّه راه افتادم ، در جُحفه تشنگی زیادي به من دست داد که ترسیدم هلاك شوم ، به درگاه خداوند
نالیدم و عرض کردم :
یا ربّ أتعطشنی وأنا خادمه بنت نبیّک؟
5 ضمن ح 8 و / 10 ح 2، المحتضر: 131 (با کمی اختلاف)، بحار الأنوار : 25 / -1 الدر النظیم: 149 (مخطوط)، حلیه الأبرار: 2
. 52/43 ضمن ح 48
ص: 417
خداوندا ! مرا به تشنگی مبتلا می کنی در حالیکه خدمتگزار دختر پیغمبرت هستم ؟
همینکه گفتار من به پایان رسید ناگهان سطلی که در آن از آبهاي بهشتی بود فرود آمد من از آن آشامیدم ، و به حقّ سرور
( خودم فاطمه علیها السلام تا هفت سال بعد از آن هرگز گرسنه و تشنه نشدم .( 1
نقل می کند : « بحار الأنوار » 21 - علّامه مجلسی رحمه الله در کتاب شریف / 272
امام باقر علیه السلام هرگاه مبتلا به تب می شد از آب خنک کمک می گرفت و صداي مبارك خود را بلند می کرد به گونه
( اي که تا کنار درب خانه شنیده می شد و می فرمود : یا فاطمه بنت محمّد .( 2
روایت کرده است که : « علل الشرایع » 22 - شیخ صدوق قدس سره در کتاب / 273
حضرت فاطمه علیها السلام هرگاه دعا می کرد براي تمام مردان مؤمن و زنان با ایمان دعا می کرد و براي خود دعائی نمی
کرد .
به آن حضرت عرض شد : اي دختر رسول خدا ! شما براي مردم دعا می کنید و براي خودتان دعا نمی کنید ؟ فرمود :
( الجار ثمّ الدار . یعنی اوّل همسایه سپس اهل خانه .( 3
23 - حسن بصري می گوید : در میان امّت کسی به اندازه فاطمه علیها السلام خدا را عبادت نمی کرد ، آن قدر براي / 274
عبادت و پرستش پروردگار ایستاد که
46 ح 45 به نقل از مناقب ابن شهراشوب. / -1 الثاقب فی المناقب: 196 ح 1. بحار الأنوار: 43
135 ح 41 . این حدیث طولانی است و / 102 ضمن ح 31 ، المستدرك: 5 / 109 ضمن ح 87 ، بحار الأنوار : 62 / -2 الکافی : 8
مؤلّف رحمه الله آن را در اینجا مختصر ذکر کرده است . و مجلسی رحمه الله ضمن بیان خود در ذیل حدیث می نویسد : شاید
نداي آن حضرت از جهت واسطه قرار دادن حضرت زهراء علیها السلام براي شفا یافتن بوده است .
. 82 ح 4 / 182 ح 2، بحار الأنوار : 43 / -3 علل الشرایع: 1
ص: 418
پاهاي مبارك او ورم کرد .
پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم از آن حضرت سئوال کرد :
چه چیزي براي زن بهتر است ؟
عرض کرد : أن لاتري رجلًا ولایراها رجل .
او مردي را نبیند ، و مردي او را نبیند .
(2) . (1)« ذرّیّهٌ بعضها من بعض » : رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم او را دربرگرفت و فرمود
از جابر جعفی روایت کرده است که امام صادق علیه السلام فرمود : « خصائص الفاطمیّه » 24 - در کتاب / 275
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم از خداوند تبارك و تعالی نقل کرده است که فرمود :
لولاك لما خلقت الأفلاك ولولا علیّ لما خلقتک، ولولا فاطمه لما خلقتکما.
اگر به خاطر وجود تو نبود عالم هستی را به وجود نمی آوردم، و اگر علی نبود تو را نمی آفریدم ، و اگر فاطمه نبود هیچکدام
( از شما دو نفر را خلق نمی کردم .( 3
از ابوذر رضی الله عنه نقل می کند که گفت : سلمان رضی الله عنه و « کنز الفوائد » 25 - کراجکی رحمه الله در کتاب / 276
بلال را دیدم که به سوي پیغمبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم می آمدند ، سلمان با نزدیک شدن به پیغمبر خود را روي پاي
مبارك آن حضرت افکند و بوسه زد ، رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم او را به شدّت از این عمل بازداشت و فرمود :
-1 این جمله قسمتی از آیه 34 سوره آل عمران است که بعد از آیه اصطفا ذکر شده ، قبل از آن خداوند تبارك و تعالی
فرموده است : همانا خداوند آدم و نوح و خانواده ابراهیم و خانواده عمران را بر عالمیان برگزیده است ، بعد می فرماید : اینها
فرزندانی هستند که هر یک از آنها از دیگري خوبیها و کمالات را به ارث برده است ، یعنی فاطمه علیها السلام از همان
برگزیده شدگان الهی و از نسل آنها است .
. «80/ 84 ح 7، المقتل (خوارزمی) : 1 / 341 ، بحار الأنوار : 43 / -2 مناقب ابن شهراشوب: 3
به سند خود از جابر بن یزید جعفی ، از جابر « جنّه العاصمه : 148 » -3 این حدیث را سیّد حسن میرجهانی رحمه الله در کتاب
بن عبداللَّه انصاري ، از پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم از خداي تبارك و تعالی نقل کرده است که فرمود : اي احمد ...
ص: 419
با من آن گونه که فارس ها نسبت به پادشاهان خود می کنند رفتار نکن ، من بنده اي از بندگان خدا هستم ، از آنچه بندگان
می خورند می خورم ، و همانند بندگان می نشینم .
سلمان عرض کرد : اي مولاي من ! از تو تقاضا دارم که به خاطر خدا از فضائل فاطمه علیها السلام در قیامت به من خبر دهی .
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم شادمان شد و با خرسندي از این درخواست استقبال کرد و فرمود : سوگند به آن کسی
که جان من در اختیار او است ، فاطمه تنها زنی است که در قیامت سواره عبور می کند .
او بر روي شتري می نشیند که سر آن جلوه اي از ترس خدا ، و دو چشمش از نور پروردگار ، و زمام آن از جلالت و بزرگی
حق تعالی ، و گردنش از حسن و نورانیّت الهی ، قسمت بالاي آن از خشنودي خداوند ، و قسمت پائین آن از پاکی او ، و
چهارپاي آن از عزّت خداوند است ، وقتی راه می رود خدا را تسبیح می گوید ، و وقتی صدا می کند تقدیس پروردگار می
نماید .
بر آن کجاوه اي از نور نهاده و زنی که حوریّه اي به صورت آدمیان است در آن نشسته است ، وجود بی نظیري که جمع شده
و خلق شده و ترکیب یافته و نمودار گشته از سه صنف :
اوّل آن از مشک خوش بو ، وسط آن از عنبر سیاه رنگی که سفیدي بر آن غالب باشد ، و آخر آن از زعفران سرخ ، که با
آب حیات سرشته شده است ، اگر در هفت دریاي شور آب دهانی بیندازد همگی شیرین و گوارا می شوند ، و اگر ناخن
انگشت کوچک خود را در دنیا ظاهر کند خورشید و ماه را می پوشاند .
جبرئیل از طرف راست ، میکائیل از طرف چپ ، علی علیه السلام از پیشاپیش او ، امام حسن و امام حسین علیهما السلام از
پشت سرش در حرکتند ، خداوند تبارك و تعالی هم مراقب او و نگهدارش می باشد ، پس با این فرّ و شکوه وارد صحنه
قیامت می گردد ، ناگهان ندائی از جانب پروردگار می رسد :
ص: 420
معاشر الخلائق غضّوا أبصارکم ونکّسوا رؤوسکم، هذه فاطمه بنت محمّد صلی الله علیه وآله وسلم نبیّکم، زوجه علیّ إمامکم،
اُمّ الحسن والحسین .
اي مردم ! چشمان خود فرو بندید و سرها را به زیر آورید ، زیرا فاطمه دختر پیامبر شما و همسر امیرالمؤمنین امام شما ، و مادر
امام حسن و امام حسین علیهما السلام وارد صحراي محشر گشته است و می خواهد عبور کند .
فاطمه علیها السلام از صراط عبور می کند در حالیکه خود را با دو چادر سفید رنگ پوشانیده است ، و وقتی که وارد بهشت
می گردد و به نعمتها و بخششهاي الهی که برایش فراهم گردیده می نگرد این آیه را تلاوت می کند :
بسم اللَّه الرحمن الرحیم
الَّذي أحَلَّنا دارَ المُقامَه مِنْ فَضْ لِه لایَمَسُّنا فیها نَصَبٌ وَلا یَمَسُّنا فیها × الحَمْدُللَّه الَّذي أذْهَبَ عَنَّا الحَزَن إنَّ رَبَّنا لَغَفُور شَ کُور »
(1). « لُغُوب
بنام خداوند بخشنده مهربان ، سپاس و ستایش سزاوار خداوندي است که غم و اندوه را از ما برطرف کرد و همانا پروردگار ما
بخشنده گنه کاران و پاداش دهنده نیکوکاران است ، او که ما را به لطف و کرم خود در سراي همیشگی وارد کرد ، جائی که
در آن هیچ رنج و دردي به ما نرسد ، و هرگز خستگی و رنجوري و ضعف به ما راه پیدا نکند .
در ادامه حدیث رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود :
پس از آن خداوند تبارك و تعالی به فاطمه علیها السلام پیغام دهد :
یا فاطمه، سلینی اُعطک، وتمنّی علیّ اُرضک .
اي فاطمه ! آنچه می خواهی درخواست کن ، به تو عطا می کنم ، و آنچه آرزو کنی برآورده می نمایم تا تو خشنود گردي .
فاطمه علیها السلام عرض می کند :
إلهی أنت المُنی وفوق المُنی، أسألک أن لاتعذّب محبّی ومحبّی عترتی بالنار.
. -1 سوره فاطر ، آیه 34 و 35
ص: 421
تو آرزوي من و نهایت آمال و امید من هستی ، از تو درخواست می کنم که دوستان من و دوستان خاندان مرا به آتش
سوزنده خود عذاب نکنی .
دوباره از درگاه ربوبی ندا رسد :
یا فاطمه، وعزّتی وجلالی وارتفاع مکانی لقد آلیت علی نفسی من قبل أن أخلق السماوات والأرض بألفی عام أن لا اُعذّب
محبّیک ومحبّی عترتک بالنار.
اي فاطمه ! به عزّت و جلالم و بلندي مقام و مرتبه ام دو هزار سال پیش از آفرینش آسمان ها و زمین سوگند یاد کرده ام که
( دوستان تو و دوستان خاندان تو را در آتش عذاب نکنم .( 1
26 - فرات در کتاب تفسیر خود از ابوذر و ابن عبّاس و از امام صادق و حضرت رضا علیهما السلام در ذیل آیه شریفه / 277
فرموده اند : ، « دو دریا را در هم آمیخت تا به هم پیوستند و در یک جا جمع شدند » (2)« مَرَجَ البَحْرَیْن یَلْتَقیان »
مراد از این دو دریا حضرت علی و فاطمه علیهما السلام است و مراد از برزخ - که به معنی فاصله بین دو چیز است - در آیه
3) رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم است . )« بَیْنَهما بَرْزَخ »
یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُؤْلُؤُ » و مقصود از لؤلؤ و مرجان - که به معناي مروارید است و از آن دو دریا خارج می شود - در آیه شریفه
4) امام حسن و امام حسین علیهما السلام هستند (که دو گوهر گرانبهاي عالم وجودند و ثمره پیوند نبوّت با امامت )« وَالمَرْجان
( می باشند) .( 5
از امام صادق علیه السلام نقل کرده است که فرمود : « خصال » و شیخ صدوق در کتاب
( إنّ علیّاً وفاطمه بحران من العلم عمیقان.( 6
. 139 ح 144 / 483 ح 12 ، بحار الأنوار : 27 / -1 تأویل الآیات: 2
. 19 و 22 -2 سوره الرحمن ، آیه 20
. 19 و 22 -3 سوره الرحمن ، آیه 20
. 19 و 22 -4 سوره الرحمن ، آیه 20
.599 - -5 تفسیر فرات: 459 ح 602
. 98 ح 5 / 265 ح 2، بحار الأنوار : 24 / 65 ح 96 ، تفسیر برهان : 4 / -6 الخصال : 1
ص: 422
همانا علی و فاطمه علیهما السلام دو دریاي عمیق و بیکران علم و دانش اند .
و در روایت دیگري از ابن عبّاس نقل شده است که گفت :
علی علیه السلام دریاي دانش و فاطمه علیها السلام دریاي نبوّت است ، و پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فاصله بازدارنده
( بین آن دو می باشد ، علی علیه السلام را باز می دارد از اینکه براي مصائب دنیا محزون گردد .( 1
نقل کرده ، « این است دین استوار » (2)« وَذلک دینُ القَیِّمَه » 27 - جابر از امام باقر علیه السلام در تأویل این آیه شریفه / 278
است که فرمود :
( مراد فاطمه علیها السلام است .( 3
28 - امام صادق علیه السلام فرمود : جبرئیل به رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم عرض کرد : / 279
إنّ فاطمه علیها السلام مسمّاه فی السماء بمنصوره .
می نامند . « منصوره » همانا فاطمه علیها السلام را در آسمان
مقصود یاري خداوند « و در آن روز مؤمنان به یاري خداوند شاد می شوند » (4)« وَیَوْمَئذٍ یَفْرَح المُؤْمِنُون بنَصْر اللَّه » و آیه شریفه
( نسبت به دوستان فاطمه علیها السلام است .( 5
از امیرالمؤمنین علیه السلام و آن حضرت از « عیون اخبار الرضا علیه السلام » 29 - شیخ صدوق رحمه الله در کتاب / 280
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نقل کرده است که فرمود :
. 216 ح 10 / 319 ، تفسیر برهان : 4 / -1 مناقب ابن شهراشوب : 3
. -2 سوره بیّنه ، آیه 5
« دین قیّمه » : ذیل این حدیث می نویسد « تأویل الآیات » 489 ح 1. در کتاب / 829 ح 1، تفسیر برهان : 4 / -3 تأویل الآیات: 2
مقصود فاطمه علیها السلام است یعنی آن حضرت داراي دین محکم و استوار است .
. -4 سوره روم ، آیه 4
. 18 ح 17 / 258 ح 6، تفسیر فرات: 321 ح 435 ، بحار الأنوار : 43 / -5 معانی الأخبار: 377 ذیل ح 53 ، تفسیر برهان : 3
ص: 423
پروردگار سبحان به من فرمود :
لو لم أخلق علیّاً لما کان لفاطمه ابنتک کفو علی وجه الأرض من آدم فمن دونه.
( اگر علی علیه السلام را نیافریده بودم براي دخترت فاطمه علیها السلام از اوّلین و آخرین نظیر و همتا و همشأنی نبود .( 1
نظیر این روایت را با اضافه اي در اوّل آن از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نقل « دلائل الإمامه » طبري رحمه الله در کتاب
کرده است که فرمود :
إنّ فاطمه علیها السلام خلقت حوریّه فی صوره انسیّه وإنّ بنات الأنبیاء لایحضن، ولولا علیّ لما کان لفاطمه علیها السلام کفو
( علی وجه الأرض من آدم فمن دونه.( 2
به راستی فاطمه علیها السلام فرشته اي است که به صورت آدمیان آفریده شده است ، و همانا دختران پیامبران حیض نمی بینند
و اگر علی علیه السلام نبود فاطمه علیها السلام مشابه و همتائی بر روي زمین نداشت ، از حضرت آدم ابوالبشر گرفته تا انقراض
عالم هیچ کس هم شأن او نبود .
نقل کرده است : « بحار الأنوار » 30 - علّامه مجلسی رحمه الله در کتاب گرانقدر / 281
روزي رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در سرزمین ریگزار ابطح نشسته بودند عموي بزرگوارش حمزه و عموي دیگرش
عبّاس و پسرعمویش علیّ بن ابی طالب علیه السلام با جمع دیگري که عمّار بن یاسر و منذر بن ضحضاح و ابوبکر و عمر
بودند در خدمت آن حضرت حضور داشتند ناگهان جبرئیل امین در آن صورت عظیم خود و در حالیکه بالهایش را گسترده و
مشرق تا مغرب را گرفته بود فرود آمد ، و عرض کرد :
. 92 ح 3 / 177 ح 3 و 4، بحار الأنوار : 43 / -1 عیون اخبار الرضا علیه السلام: 1
463 . از این روایت / 7 ذیل ح 8 به نقل از کشف الغمّه: 1 / 112 ح 37 و ج : 43 / -2 دلائل الإمامه: 146 ح 52 ، بحار الأنوار : 81
و روایات دیگري که نظیر آن است استفاده می شود که آن حضرت مقامی برتر از همه آفریدگان حتّی پیامبران اولوا العزم غیر
از خاتم انبیاء حضرت محمّد صلی الله علیه وآله وسلم دارد .
ص: 424
اي محمّد ! خداوند بلند مرتبه برایت سلام می رساند و می فرماید : باید چهل شبانه روز از خدیجه دوري اختیار کنی .
این مطلب بر رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم دشوار و گران آمد ، زیرا به همسرش خدیجه علیها السلام دوستی و علاقه
فراوانی داشت .
بعد از این فرمان الهی رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم چهل شبانه روز از خدیجه دوري گزید ، روزها را روزه می گرفت
و شبها به عبادت و شب زنده داري می پرداخت ، و در ضمن توسّط عمّار براي حضرت خدیجه علیها السلام پیغام فرستاد که :
اي خدیجه ! گمان مبري که این کناره گیري من از تو بخاطر بی اعتنائی یا کدورتی باشد ، بلکه پروردگارم چنین فرمانی داده
تا آنچه ارده فرموده محقّق گردد ، و تو هرگز گمانی جز خیر و خوبی به من نداشته باش .
فإنّ اللَّه عزّوجلّ لیباهی بک کرام ملائکته کلّ یوم مراراً .
و همانا خداوند تبارك و تعالی روزي چند مرتبه به وجود تو بر فرشتگان بزرگوار خود مباهات می کند ، و هنگامی که شب
فرا می رسد درِ خانه را ببند و بستر خود را گسترده و با فکري آسوده استراحت کن ، و من در منزل فاطمه بنت اسد این ایّام را
سپري می کنم تا مدّت تعیین شده پایان پذیرد .
ولی با این سفارش رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم و دلداري او ، خدیجه هر روز چند مرتبه به خاطر جدائی و دوري از
آن حضرت دچار غم و اندوه می شد تا آنکه چهل روز کامل گردید ، در این هنگام امین وحی خدا جبرئیل محضر رسول
خدا صلی الله علیه وآله وسلم شرفیاب گردید و عرض کرد :
اي محمّد ! خداوند بلند مرتبه برایت سلام می رساند و می فرماید : براي پذیرفتن هدیه و تحفه ما آماده باش .
پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود :
اي جبرئیل ! تحفه پروردگار جهانیان و هدیه او چیست ؟
عرض کرد : نمی دانم . در همین حال ناگهان میکائیل فرود آمد و به
ص: 425
همراه خود طبقی را که بر روي آن دستمالی ابریشمی یا دیبا( 1) کشیده شده بود آورد و آن را در مقابل رسول خدا صلی الله
علیه وآله وسلم بر زمین نهاد .
جبرئیل جلو آمد و به پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم عرض کرد :
اي محمّد ! پروردگارت فرموده است که امشب با این غذا افطار کن .
امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده است : روش پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم این بود که هنگام افطار به من دستور می
داد در را باز کنم تا اگر کسی می خواست غذا بخورد وارد شود ، ولی در آن شب به من فرمود : کنار در بنشین و کسی را راه
نده ، زیرا خوردن این طعام بر غیر من حرام است .
علی علیه السلام می فرماید : من کنار در نشستم ، و پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم با آن طعام تنها ماند ، سرپوش را از
روي طبق برداشت ، در آن خوشه اي خرماي تازه و خوشه اي انگور بود ، رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم از آنها میل
فرمود ، و بعد از آن آب نوشید تا سیراب شد ، سپس اراده فرمود که دستهاي مبارك خود را بشوید ، جبرئیل بر دستهایش
آب ریخت ، میکائیل آن را شتشو داد و اسرافیل با دستمالی خشک کرد ، آنگاه اضافه غذا را با ظرف آن به طرف آسمان
بردند .
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم برخاستند تا نماز بخوانند ، جبرئیل پیش آمد و عرض کرد : اکنون وقت نماز خواندن
نیست ، بلکه باید به خانه خدیجه روي و با او همبستر گردي ، خداوند تبارك و تعالی اراده فرموده است امشب از صلب شما
فرزندي پاك بیافریند .
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم به دنبال این فرمان فوراً به طرف خانه خدیجه علیها السلام روان گردید .
خدیجه علیها السلام می گوید : من در این مدّت به تنهائی خو گرفته بودم ، همینکه شب فرا می رسید سر خود را می پوشاندم
، و پرده را می انداختم ، و درب خانه را می بستم ، نماز و دعاي خود را می خواندم، آنگاه چراغ را خاموش و در بستر آرام
-1 به پارچه اي که از حریر بافته شده و تارهاي زر در آن به کار رفته است ، دیبا گویند .
ص: 426
می گرفتم.
در آن شب هنوز بین خواب و بیداري بودم که صداي کوبه در را شنیدم ، صدا زدم کیست که در را می کوبد ، دري را که
جز محمّد صلی الله علیه وآله وسلم کسی حقّ کوبیدن آن را ندارد .
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم با کلام دلنشین و لهجه شیرین خود فرمود :
اي خدیجه ! در را باز کن ، من محمّد هستم .
خدیجه گوید : با خوشحالی و شادمانی فراوان برخاستم و در را باز کردم ، رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم وارد منزل
گردید ، برنامه آن حضرت این بود که وقتی وارد منزل می شد ظرف آبی را طلب می کرد ، با آن وضو می گرفت و دو
رکعت نماز مختصر می خواند ، سپس در بستر خود قرار می گرفت ، ولی در آن شب ظرف آبی طلب نکرد و آماده براي نماز
خواندن نشد ، بلکه مرا طلب کرد و با من همبستر گردید ، پس سوگند به آنکه آسمان را برافراشت و آب را از چشمه ها
جاري ساخت ، رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در آن شب از من دور نگردید مگر اینکه سنگینی حمل فاطمه علیها
( السلام را در وجود خود احساس کردم .( 1
مؤلّف رحمه الله گوید : آنچه مرا نسبت به جلالت و بزرگواري فاطمه علیها السلام به شگفتی واداشته دو چیز است :
1 - همانطور که در حدیث فوق بیان گردید نطفه آن حضرت بعد از آنکه چهل شبانه روز پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله
وسلم حتّی از خدیجه کناره گیري کرد منعقد گشته است و این کناره گیري و آن افطارش با میوه هاي بهشتی به جهت آماده
شدن براي تحفه و هدیه پروردگار جهانیان یعنی فاطمه علیها السلام بوده است ، همان طور که در زیارتش به آن اشاره شده
است :
( فاطمه بنت رسول اللَّه وبضعه لحمه وصمیم قلبه وفلذه کبده والتحیّه منک له والتحفه .( 2
. 78/ -1 بحار الأنوار : 16
. 200 سطر 15 / -2 بحار الأنوار : 100
ص: 427
فاطمه دختر رسول خدا ، پاره تن او و قوام قلب ، و پاره جگرش و آنکه هدیه و تحفه پروردگار براي پیغمبر بود .
و این کناره گیري رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم دلیل مقام والا و عظمت فاطمه علیها السلام سرور زنان است ، عظمتی
که قلم از تحریر بیان آن عاجز است .
2 - خداوند تبارك و تعالی راضی نگردید که تا زمان زمامداري ظاهري همسرش علیّ بن ابی طالب علیه السلام باقی بماند
بخاطر شرافتی که آن حضرت بعد از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم و علی علیه السلام دارد ، همانطور که فرمایش امام
حسین علیه السلام به خواهرش حضرت زینب علیها السلام در روز عاشورا شاهد این مطلب است ، آن حضرت در ضمن
جملاتی براي دلداري خواهر فرمود :
واُمّی کانت خیراً منّی.
مادرم که از من بهتر بود از دنیا رفت .
و شاعر گفته است :
ولها جلال لیس فوق جلاله
إلّا جلال اللَّه جلّ جلاله
ولها نوال لیس فوق نواله
إلّا نوال اللَّه عمّ نواله
براي آن حضرت مقام والا و عظمتی است که برتر از آن نیست ، مگر عظمت خداوندي که بلندمرتبه است .
و براي آن حضرت عطا و بخششی است که بالاتر از آن نیست ، مگر عطا و بخشش خداوندي که بخشش او همگانی است .
ما رأیت من الناس أحداً أشبه کلاماً » : از عایشه نقل کرده است که گفت « امالی » 31 - شیخ طوسی رحمه الله در کتاب / 282
در میان مردم از نظر تکلّم کردن و گفتگو کسی را شبیه تر از فاطمه علیها السلام » .« وحدیثاً برسول اللَّه من فاطمه علیها السلام
. « به پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم ندیدم
وقتی فاطمه علیها السلام بر آن حضرت وارد می شد به او خوش آمد می گفت ، دستهاي مبارك او را می بوسید و او را در
جاي خود می نشانید ، و هنگامی
ص: 428
که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم بر فاطمه علیها السلام وارد می شد ، او از جاي بر می خاست و به پیغمبر اکرم صلی الله
( علیه وآله وسلم خوش آمد می گفت ، و دستهاي نازنین او را می بوسید .( 1
32 - امام صادق علیه السلام فرموده است : / 283
کان النبیّ صلی الله علیه وآله وسلم لاینام لیله حتّی یضع وجهه بین ثدیی فاطمه علیها السلام.
پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم شبی به خواب نمی رفت تا آنکه صورت مبارك خود را بین دو سینه فاطمه اش (همان
( محلّی که بوي بهشت را از آن استشمام می کرد) می نهاد .( 2
می گوید : « مستدرك » 33 - محدّث نوري رحمه الله در کتاب / 284
چیست « به بهترین اعمال روي آورید » « حیّ علی خیر العمل » روایت شده است که از امام صادق علیه السلام سئوال شد : معناي
و کدام عمل است ؟ فرمود :
خیر العمل : الولایه.
بهترین عمل ولایت ما اهل بیت است .
و در روایت دیگري فرموده اند :
برّ فاطمه وولدهاعلیهم السلام.
( بهترین عمل، نیکی و احسان به حضرت فاطمه علیها السلام و فرزندان اوعلیهم السلام است.( 3
از موسی بن قاسم نقل می کند که گفت : به حضرت جوادالأئمّه علیه « کافی » 34 - کلینی رحمه الله در کتاب شریف / 285
السلام عرض کردم : خواستم از طرف شما و پدر بزرگوارتان طواف کنم ، به من گفتند : از طرف اوصیاء نباید طواف کرد .
25 ح 22 ، وص 40 ضمن ح 41 به نقل از مناقب. / -1 امالی طوسی: 400 ح 40 مجلس 14 ، بحار الأنوار : 43
42 ، و ص 78 ضمن ح 64 به نقل از مصباح الأنوار . / 334 ، بحار الأنوار : 43 / -2 مناقب ابن شهراشوب : 3
326 ، بحار الأنوار : / 70 سطر 4 به نقل از معانی الأخبار: 38 ح 1، التوحید: 241 ح 2، مناقب ابن شهراشوب: 3 / -3 مستدرك: 4
. 44/43 ح 44
ص: 429
امام علیه السلام فرمود : هر قدر که می توانی طواف کن ، و آن جایز است .
سپس بعد از سه سال به آن حضرت عرض کردم : من از شما قبلًا اجازه گرفتم که از طرف شما و پدرتان طواف کنم ، به من
اجازه فرمودید ، و من آن قدري که خدا می داند طواف کردم ، سپس در دلم چیزي خطور کرد و به آن عمل کردم .
امام علیه السلام فرمود : چه چیزي در دلت خطور کرد ؟
عرض کردم : به این فکر افتادم که یک روز از طرف رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم - آن حضرت سه مرتبه فرمودند :
درود خداوند بر رسول خدا باد - روز دوّم از طرف امیرالمؤمنین علیه السلام ، و روز سوّم از طرف امام حسن علیه السلام ، و
روز چهارم از طرف امام حسین علیه السلام ، و روز پنجم از طرف امام سجّاد علیه السلام ، و روز ششم از طرف حضرت
ابوجعفر محمّد بن علی علیهما السلام ، و روز هفتم از طرف جعفر بن محمّد علیهما السلام و روز هشتم از طرف پدربزرگ
شما حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام ، و روز نهم از طرف پدرت حضرت رضا علیه السلام و بالأخره روز دهم را از
طرف شما سرور و مولاي خودم طواف کنم ، و این بزرگوارانی را که نام بردم کسانی هستند که به ولایت آنها خدا را
پرستش می کنم .
حضرت جوادالأئمّه علیه السلام فرمود :
إذاً واللَّه تدین اللَّه بالدین الّذي لایقبل من العباد غیره.
بخدا قسم به دینی خدا را پرستش می کنی که خداوند غیر از آن را از بندگانش قبول نمی کند .
راوي می گوید : بعد عرض کردم : و گاهی از طرف مادرت حضرت فاطمه علیها السلام طواف کرده ام و گاهی طواف
نکرده ام .
امام علیه السلام فرمود :
ص: 430
استکثر من هذا ، فإنّه أفضل ما أنت عامله إن شاء اللَّه.
( این طواف را زیادتر بجا آور ، زیرا در این کاري که انجام داده اي فضیلت آن بیشتر از بقیّه است .( 1
. 101 ح 15 / 314 ، بحار الأنوار : 50 / -1 الکافی : 4
ص: 431
بخش